COVID-19 salgınıyla birlikte başlayan sokağa çıkma kısıtlamaları, barışçıl protestoların bastırılmasının, engellenmesinin aracı haline getirildi. Temmuz 2019’dan itibaren Kazdağları’nda tutulan Su ve Vicdan Nöbeti katılımcılarına, sokağa çıkma kısıtlamasına rağmen nöbet alanını terk etmedikleri için 500 bin liranın üzerinde para cezası kesildi.
Ekoloji ve çevre hakkı savunucuları, özellikle 2000’li yılların ikinci yarısından itibaren artan baskı ve engellemeler ile karşı karşıya. 2012’de Mersin Akkuyu’da inşa edilmekte olan nükleer santrali protesto eyleminde, Ankara’da 12 çevre aktivisti gözaltına alındı.
2016’da Artvin Cerattepe’deki maden direnişine polis biber gazıyla müdahale etmiş, direnişin liderleri gözaltına alınmıştı. Direnişe İzmir, Kocaeli gibi illerden destek veren eylemlerde de onlarca kişi gözaltına alındı.
Geçen yıl Hasankeyf’in Ilısu Barajı’nın suları altında kalmasını protesto eden farklı zamanlardaki eylemlerde yine onlarca kişi gözaltına alındı. Mart 2020’de, Pamukkale Üniversitesi’ne bağlı Yerli Tohum ve Bitki Üretim Merkezi’ni sosyal tesis inşaatına karşı korumak isteyen iki profesör tartaklandı. Bursa Kirazlıyayla köyünde yapılmak istenen flotasyon (cevher zenginleştirme) ve atık tesisine karşı direnen 9 köylü, 7 Haziran 2020 sabah erken saatlerde evlerinden alındı, ertesi gün adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı.
COVİD-19 salgınıyla birlikte başlayan sokağa çıkma kısıtlamaları, barışçıl protestoların bastırılmasının, engellenmesinin aracı haline getirildi. Temmuz 2019’dan bu yana Çanakkale Balaban Tepe’de tutulan Su ve Vicdan Nöbeti katılımcılarına, sokağa çıkma kısıtlamasına rağmen nöbet alanını terk etmedikleri için 100 bin liraya yakın para cezası kesildi.
Altın madeni şirketi 195 bin ağacı kesti
Su ve Vicdan Nöbeti’nin fitili, Kazdağları’nda altın madeni işleten Alamos Gold’un kestiği 195 bin ağacın ardından çıplak kalan eski ormanlık alan görüntülerinin ortaya çıkmasıyla ateşlendi. Nöbet, 26 Temmuz 2019 tarihinde, Su ve Vicdan Nöbeti Komitesi tarafından gerçekleştirilen çağrı ile başladı. Komitede ilk başta Çanakkale Belediyesi’nden başkan yardımcıları ile İda Dayanışma Derneği yönetici ve üyeleri vardı.
Komite, Fazıl Say’ın 18 Ağustos 2019’daki konserinden sonra komite çadırlı nöbeti kaldırma kararı aldı ve alanı boşalttı. Ancak ülkenin dört bir yanından desteğe gelen yaşam savunucuları, yaptıkları forumlarda çadırlı direnişi sürdürme kararı verdi. Nöbet alanında kalanlar Her Yer Kazdağları adıyla bir yapılanma oluşturdu. Çanakkale’den ve Körfez’den çadırlı nöbeti savunan örgütler bir araya geldi ve “Birleşerek Kazanacağız” adı altında çeşitli faaliyetler yürüttü.
İstanbul’da yaşayan ve Kirazlı Altın Madeni nöbetine katılan ve aktif destek verenler de bir araya gelerek Kazdağları İstanbul Dayanışması’nı oluşturdu. Her Yer Kazdağları tarafından sürdürülen çadırlı direnişe Birleşerek Kazanacağız, İstanbul Dayanışması, Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği, Kazdağları Kardeşliği aktif olarak destek verdi.
“Gece ormanda kalma” suçu
Çanakkale Orman İl Müdürlüğü ve Çanakkale Valiliği, nöbet başladığından itibaren idari para cezaları keserek nöbet alanındaki yaşam savunucuları üzerinde baskı oluşturmaya çalıştı. Pandemi öncesi yaklaşık 10 kişiye, ‘gece ormanda konaklama’ kabahatinden günlük 150’şer TL para cezası kesildi. Salgının başında, nöbet alanında bulunanlar Sağlık Bakanlığı’nın uyarılarını dikkate alarak kendilerini izole etti. Dışarıdan gelişler tedbir amaçlı durduruldu. Durum kolluk kuvvetleri tarafından da bilinmesine rağmen, Orman Bölge Müdürlüğü memurları, İl Umumi Hıfzıssıhha Kurulu’nun kararını gerekçe göstererek, nöbetçilerin alanı tahliye etmesini istedi.
Bu sırada maden şirketinin çalışmaları ise sürmekteydi. Nöbetçiler, alanı bu şartlarda terk etmeyeceklerini belirtti. Bunun üzerine orada bulunanlara kişi başı 3180 TL olmak üzere 4 gün üst üste toplamda 70 bin 840 TL idari para cezası kesildi. Ardından tüm illerde bayram süresince sokağa çıkma yasağı nedeniyle her gün için 800 lira idari para cezaları kesildi.
1 Haziran 2020 itibariyle salgın önlemleri gevşetilmesine rağmen, jandarma nöbet alanını ziyarete gidenlere tutanak tutmaya devam ediyordu. Gerekçe olarak ormanlık alanların açılmamış olması gösteriliyordu.
Gözaltılar ve para cezalarıyla ilgili suç duyurusu
5 Haziran Dünya Çevre Günü’nde de, Su ve Vicdan Nöbeti’nin maden kapısındaki basın açıklamasına şehirden katılım engellendi. Kazdağları Savunucuları, nöbette yaşanan gözaltılar ve para cezası uygulamalarına karşı 22 Haziran 2020'de, Cumhuriyet Başsavcılığı’na emri verenlerle ilgili usulsüz uygulamak yapmaktan suç duyurusunda bulundular.
Nöbetin 1. yılında kente girişler yasaklandı
Nöbetin birinci yılında, Kazdağları savunucuları bir çağrı yaptı ve herkesi 25 Temmuz 2020 Cumartesi akşamı meşalelerle Çanakkale Golf Çay Bahçesi önüne; 26 Temmuz 2020 Pazar günü ise Kirazlı Balaban Çeşmesi’ne davet ettiler. Ancak valilik tarafından yıldönümü anmalarına saatler kala, bir hafta süreyle eylem ve gösteri yasağı ilan edildi. Merkez ilçesinin kordon bölgesinde eylem hazırlığında olan Su ve Vicdan Nöbetçileri polisin sert müdahalesiyle karşılaştı. Gözaltına alınan 20 eylemci, sabaha karşı 05.00'te serbest bırakıldı. Eylemlere destek olmak için İstanbul’dan gelen çevrecilerin şehre girmesine izin verilmedi.
Jandarma baskınıyla alan tahliye edildi
Hak savunucuları, 22 Eylül 2020'de, nöbetin 425. gününde sabahın erken saatlerinde düzenlenen jandarma baskını ile tahliye edildi. Her Yer Kazdağları grubundan 4 kişi, merkez jandarma komutanlığına götürüldü. Ancak kendilerine gözaltı işlemi uygulanmayan 4 isim kısa bir süre sonra serbest bırakıldı. Jandarma, alanı tahliye ettikten sonra, yaşam savunucularının tadilattan geçirerek kışları ısınmak için kullandığı eski orman deposu olan metruk binayı da yıktı.
Çocuklara bot alma soruşturması
Salgın gerekçesiyle kesilen para cezaları 500 bin lirayı aşınca ve bu cezalarla ilgili başlatılan hukuki süreç tamamlanmadan haciz emirleri gelmeye başlayınca bir dayanışma kampanyası başlatıldı. Çanakkale Ayvacık'ta, 20 Şubat 2019'da 5 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği, deprem sonrası, doğal afetin etkilerini incelemek ve dayanışmak üzere köyleri ziyaret etti. Bir annenin, çocuklarının ayaklarının donduğunu, kışlık bot ihtiyaçları olduğunu söylemesi ve destek istemesi üzerine, yönetim kurulu kararıyla, dernek bütçesinden 100’ün üzerinde çocuğun bot ihtiyacı karşılandı. Bu destek, “Derneğin tüzüğüne aykırı faaliyet” olarak cumhuriyet savcılığına bildirildi. Dernek Başkanı Süheyla Doğan, Edremit Kaymakamlığı tarafından Cumhuriyet Savcılığı’na yapılan suç duyurusu nedeniyle ifadesi alınmak üzere Küçükkuyu Karakolu’na çağrıldı.
Dernek başkanına para cezası
Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği, 1 Şubat 2022'de, derneğe Edremit Kaymakamlığı tarafından Başkan Süheyla Doğan şahsında 51 bin 730 TL idari para cezası kesildiğini duyurdu. Cezanın nedeni olarak, alındı belgelerinin bazılarında kimlik numarası yazılmasının unutulması, karar defterinde karar numaralarının her sene 1’den başlatılmış olması, online sistemden beyan edilmesi gereken bir meblağın geç beyan edilmesi gibi ihtar ile düzeltilebilecek gerekçeler gösterildi. Dernek, verilen idari para cezasına Sulh Ceza Hâkimliği’ne itirazda bulundu.
Edremit Sulh Ceza Hâkimliği, 20 Nisan 2022 tarihli kararında, Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği'ne Edremit Kaymakamlığı tarafından verilen idari para cezası mahkemece kaldırıldı. Karar, bu haliyle kesinleşti.
“Kamu kurumu önünde basın açıklaması yapma” davası
21-25 Haziran 2023'te önce Balıkesir’in Edremit ilçesi Mehmetalan köyü Kuzgun Kamp ve Darıdere Tabiat Parkı’nda düzenlenmek istenen Kazdağı Ekoloji Festivali (Ekofest), ‘orman yangınları’ gerekçe gösterilerek iptal edildi. Tertip komitesi festivali Bayramiç’te düzenlemek istedi. Ancak Bayramiç Hacıkayyum Mesire Alanı’nda yapılması planlanan festivale bu kez de Bayramiç Kaymakamlığı izin vermedi. Bunun üzerine 20 Temmuz Salı günü Bayramiç Kaymakamlığı önünde basın açıklaması yapan Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği Başkanı Süheyla Doğan 21 Temmuz 2023'te Bayramiç Emniyeti'nden aranarak hakkında soruşturma başlatıldığı bilgisinin verildiğini kaydetti.
Bayramiç Emniyet Müdürlüğü tarafından telefon ile ifade vermeye davet edilen Doğan hakkında gittiği Bayramiç Emniyet Müdürlüğü’nde haksız yakalama işlemi yakalama tutanağı ve serbest bırakma tutanağı düzenlendi. Doğan ve beraberindeki 26 kişiye "kamu kurumu önünde basın açıklaması yapmak" gerekçesiyle soruşturma açıldı. Bu soruşturma, “Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’na muhalefet etmek” suçlamasıyla davaya dönüştü. Davanın duruşması 17 Eylül 2024'te görülecek.
Dernek başkanı karşı dava açtı
Süheyla Doğan ise “Haksız yakalama işleminden kaynaklanan hak ihlalinin tespiti ve idare aleyhine tazminat talebi” ile Çanakkale 1. Ağır Ceza Mahkemesi’nde karşı dava açtı. Bu davanın ilk duruşması 7 Mart 2024'te görüldü. Ayrıca Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulundu.
Akbelen’deki ağaç katliamı protestosuna soruşturma
Muğla Milas’ta bulunan Akbelen Ormanı’ndaki ağaç katliamına yönelik direnişe destek vermek için 6 Ağustos 2023'te, Edremit Altınkum'da oturma eylemi yapan Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği üyelerine, “Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’na muhalefet etmek” suçlamasıyla soruşturma başlatıldı.
