Diyarbakırlı gazeteci-yazar ve insan hakları savunucusu Nurcan Baysal, bugüne kadar pek çok kez gözaltına alındı, evi basıldı, hakkında soruşturma açıldı. 2016’da Cizre’de gerçekleştirilen operasyonlar sonrasında tanıklıklarını kaleme aldığı yazı nedeniyle, 2018’de 10 ay hüküm giydi. Cezası 5 yıl denetim şartıyla ertelendi. En son covid-19 salgınıyla ilgili cezaevinden gelen mektupları paylaştığı için “halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek”” suçlaması ile hakkında soruşturma açıldı.
1975 Diyarbakır doğumlu Nurcan Baysal, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi mezunu. Bilkent Üniversitesi’nde Uluslararası İlişkiler alanında yüksek lisans yaptı, aynı üniversitede asistan olarak çalıştı.
1997-2007 arasında GİDEM (Girişimci Destekleme Merkezi) projesi koordinatörü olarak Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’na (UNDP) bağlı görev yaptı. 2004’te Diyarbakır’da Kalkınma Merkezi Derneği’nin kurucuları arasında yer aldı, uzun yıllar yönetim kurulu başkanlığını üstlendi. Çalışmalarını zorunlu göç ve kırsal kalkınma üzerine yoğunlaştırdı. Kadın Emeği ve İstihdamı (KEİG) Platformu’nun, Diyarbakır Siyasal ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü’nün (DİSA) kurucularından oldu. Baysal aynı zamanda, İŞİD tarafından zorla alıkonan kadınları kurtarmak ve onlarla dayanışmak amacıyla 2015 yılında Diyarbakır'da kurulan Zorla Alıkonulan Kadınlar İçin Mücadele Platformu’nun üyelerinden biridir.
Yerel ve ulusal yayınlara yazdığı yazılarının ağırlığını Kürt sorunu, kalkınma ve yoksulluk konuları oluşturmaktadır. “O Gün”, “O Sesler”, “Kürdistan’da Sivil Toplum” (Şeyhmus Diken’le birlikte) ve “Ezidiler: 73. Ferman Katliam ve Kurtuluş” kitaplarının da yazarı.
Nurcan Baysal 2010’da Dünya Kadınları Zirvesi Vakfı (WWSF) Kırsal Yaşamda Kadının Yaratıcılığı Ödülü’ne, 2017’de İtalyan Gazeteciler Birliği tarafından ‘Cesur kadın gazeteci’ ödülüne layık görüldü. Mayıs 2018’de Front Line Defenders’ın Risk Altındaki İnsan Hakları Savunucuları Ödülü'nü aldı. 19 Aralık 2019’da İngiliz PEN’in üyeliği verildi.
Özgür Gündem soruşturması
Nurcan Baysal, 2016’da Özgür Gündem gazetesinin Nöbetçi Genel Yayın Yönetmeni Kampanyası’nda yer aldı, hakkında “terör örgütü propagandası yapmak” iddiasıyla soruşturma açıldı. Bu soruşturma takipsizlikle sonuçlandı.
Cizre’deki operasyonlarla ilgili yazısına 10 ay hapis cezası
Baysal, Cizre’de 2016’daki operasyonlar sonrasında özel harekât polislerinin kullandığı evlerin durumuna ilişkin “Cizre'deki evlerin içinden: 'Kızlar biz geldik siz yoktunuz' yazıları, yerlerde sergilenen kadın çamaşırları!” başlıklı bir yazı kaleme almıştı. Yazıya Ankara 6. Sulh Ceza Hâkimliği tarafından erişim engeli getirildi.
Baysal hakkında aynı yazı gerekçe gösterilerek bir de dava açıldı. Baysal mahkemede yaptığı savunmada “Diyarbakır’da vermiş olduğum ifademin arkasındayım. Savcılık, asıl bu haberi ihbar kabul edip soruşturma başlatmalıydı. Ben bölgede gazetecilik yaptım. İnsanlık dışı tanık olduğum şeyleri haberleştirdim. Ben bu suça konu apartmana yanımda Mazlum-DER ve İnsan Hakları Vakfı’ndan bir heyetle gittim,” dedi. Baysal, 20 Şubat 2018’de, “devlet ve kurumlarını aşağılamak” suçundan 1 yıl hapis cezası aldı. İyi hal, geçmişi ve sosyal ilişkileri gerekçesiyle cezanın 10 aya indirilmesine ve sabıkası olmaması nedeniyle de hükmün 5 yıl denetim süresiyle ertelenmesine karar verildi. Baysal, davayı Anayasa Mahkemesi'ne taşıdı.
AYM’den hak ihlali kararı
Baysal'ın Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) yaptığı bireysel başvuru, hak ihlali kararıyla sonuçlandı. Hakkındaki davanın yeniden görülmesine İstanbul 55. Asliye Ceza Mahkemesi’nde başlandı. Mahkeme, 25 Ocak 2024'te gazetecinin beraatına karar verdi.
Afrin operasyonu gözaltısı
Nurcan Baysal 22 Ocak 2018'de Afrin Operasyonu'yla ilgili paylaşımlara açılan soruşturma kapsamında Diyarbakır'da gözaltına alınan 30 kişi arasında da bulunuyordu. Emniyetteki işlemlerinin ardından, savcılık tarafından “Terör örgüt propagandası yapmak" ve "Halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek" suçlamasıyla tutuklama talebiyle Sulh Ceza Hâkimliği'ne sevk edildi. Mahkemenin adli kontrol şartıyla serbest bıraktığı Baysal'a paylaştığı yedi tweet gerekçe gösterilerek dava açıldı. Diyarbakır 7. Asliye Ceza Mahkemesi, 18 Nisan 2019’daki karar duruşmasında beraat kararı verdi.
DTK gözaltısı
Baysal, Haziran 2019’da “silahlı terör örgütüne üye olmak" suçlamasıyla gözaltına alındı, ifadesinin ardından serbest bırakıldı. İfadesi alınırken kendisine yöneltilen sorular, 2010-2012 yılları arasında dinleme ve e-posta takipleri üzerinden oluşmuş bir bölümü Demokratik Toplum Kongresi (DTK), çoğu Diyarbakır Siyasal ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü (DİSA) ile ilgiliydi.
Sosyal medya paylaşımı nedeniyle ev baskını
19 Ekim 2019’da, yurtdışında bulunduğu sırada Diyarbakır’daki evine, yine sosyal medya paylaşımlarından dolayı polis baskını yapıldı.
Cezaevinden gelen mektupları paylaştığı için ifadeye çağrıldı
30 Mart 2020'de, Nurcan Baysal‘a, cezaevinden gelen mektupları paylaştığı için “halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek” suçlaması ile soruşturma açıldı ve ifadeye çağrıldı. Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF), konuya ilişkin yaptıkları açıklamada, “Diyarbakır‘da Koronavirüs tedbirlerinin hastane, hapishane ve toplum genelinde uygulanamadığını yazılarında ve Twitter’da gündeme getiren gazeteci Nurcan Baysal hakkında soruşturma açıldı. ‘Bunu da artık yazamayacaksak ne yazalım?’ diyen gazeteci yarın savcılığa çıkacak” denildi. Baysal, 31 Mart 2020'de ifadesini verdikten sonra serbest bırakıldı.
