Kanun Hükmünde Kararname ile kapatılan Özgür Gündem gazetesiyle dayanışmak amacıyla başlatılan “Bir Günlük Nöbetçi Genel Yayın Yönetmenliği” kampanyası 3 Mayıs 2016’da başladı, 7 Ağustos 2016’da sona erdi. Kampanyaya katılan 56 nöbetçi yayın yönetmeninden 49’una soruşturma açıldı. 11 soruşturma takipsizlikle sonuçlandı, 38 dosya davaya dönüştü. Yedi kişi beraat ederken, 27 kişiye ceza verildi. Şebnem Korur Fincancı, Ahmet Nesin ve Erol Önderoğlu hakkında verilen beraat kararı, İstinaf Mahkemesi tarafından bozuldu.
Çözüm sürecinin kesintiye uğraması sonrası 24 Temmuz 2015’le başlayan çatışmalı süreçte, Kürt basınının en önemli yayın organlarından Özgür Gündem sayısız soruşturma, dava ve sansürle karşı karşıya kaldı.
Bu baskı politikasına karşı 3 Mayıs 2016 Basın Özgürlüğü Günü’nde “Nöbetçi Genel Yayın Yönetmenliği” kampanyası başlatıldı. Kampanyanın ilan edildiği basın toplantısında gazetenin Genel Yayın Koordinatörü Ahmet Birsin, 2015 Temmuz ayından itibaren Özgür Gündem’e dönük 80 dava açıldığını duyurdu. Birsin’in verdiği bilgilere göre o tarihe dek Terörle Mücadele Kanunu kapsamında açılan 99 soruşturmadan 51’i, basın savcılığının 301. maddeden açtığı 47 soruşturmadan da 29’u davaya dönüşmüştü.
Adli baskıya karşı başlatılan dayanışma kampanyasında “1 Günlük Nöbetçi Yayın Yönetmeni” olarak 100 gazeteci, sanatçı, yazar, akademisyen, sivil toplum temsilcisi ve siyasetçi görev aldı. Ancak bu kez de kampanyaya katılanlar hakkında ardı ardına “örgüt propagandası” iddiasıyla davalar açıldı.
Erol Önderoğlu, Ahmet Nesin ve Şebnem Korur Fincancı davası
20 Haziran 2016’da üç Nöbetçi Genel Yayın Yönetmeni, Erol Önderoğlu, Ahmet Nesin ve Şebnem Korur Fincancı tutuklandı, 10 gün tutuklu kaldılar. Üç isim üç yıl sonra, 17 Temmuz 2019’da, İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nde yargılandıkları davanın karar duruşmasında “suç koşulu oluşmadığı” gerekçesiyle beraat etti. Haklarında verilen beraat kararı, 3 Kasım 2020’de İstanbul Bölge Adliyesi 3’üncü Ceza Dairesi tarafından bozuldu. İstinaf Mahkemesi beraat kararını veren İstanbul 13’üncü Ağır Ceza Mahkemesi’nin kararını usule aykırı olduğu gerekçesi ile reddetti. Önderoğlu, Nesin ve Fincancı’nın yeniden yargılanmasına 3 Şubat 2021‘de başlandı. İlk duruşmada dosyalarının 23. Ağır Ceza Mahkemesi’ndeki 2020/51 esas sayılı dosya ile birleştirilmesi istendi. Bir sonraki duruşma 6 Mayıs 2021′de görülecekti ancak pandemi nedeniyle ertelendi.
Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV), bir sonraki duruşmanın tarihi olan 30 Eylül 2021 için dayanışma çağrısı yaptı.
30 Eylül 2021′deki duruşma öncesi hak savunucuları, sivil toplum ve meslek örgütlerinden oluşan geniş bir grup, destek için adliye önündeydi. Duruşmada mahkeme heyeti, Ahmet Nesin’in savunmasının istinabe yoluyla alınması için talimat yazılmasına, tanık İnan Kızılkaya’nın duruşmaya çağrılması için tebligat çıkarılmasına karar verdi. Bir sonraki duruşma 1 Şubat 2022’de görüldü.
Şebnem Korur Fincancı, Erol Önderoğlu ve Ahmet Nesin hakkında devam eden davanın 19 Ekim 2022'deki duruşmasında, AKP’den 2018'de milletvekili aday adayı olduğu ortaya çıkan hakim Murat Bircan’ın heyette olduğu görüldü. Avukatlar bunun üzerine reddi hakim talebinde bulundu. Mahkeme, avukatların talebini değerlendirmesi için dosyayı bir üst mahkeme olan İstanbul 14’üncü Ağır Ceza Mahkemesi’ne gönderdi.
14. Ağır Ceza Mahkemesi, 26 Ekim 2022'de reddi hakim talebini karara bağlayarak talepleri reddetti.
Davanın altıncı duruşması 1 Şubat 2023'te yapıldı. Üst mahkemenin kararı tutanağa geçirildi ve dava 25 Mayıs 2023'e ertelendi. 25 Mayıs'ta 09.40’ta başlaması gereken duruşma 10.20 başladı ve yaklaşık iki buçuk dakika sürdü. Mahkeme Ahmet Nesin için yurtdışına yazılan talimat cevabının beklenilmesine hükmetti. Mahkeme başkanı Erol Önderoğlu’na talimat yazısına cevap gelene kadar duruşmalara katılma zorunluluğunun olmadığını söyledi. Ardından da duruşmayı kapattı. Bir sonraki duruşma 12 Ekim 2023 saat 09.40’ta görüldü.
12 Ekim 2023’te görülen duruşmada mahkeme, Ahmet Nesin’in ifadesinin alınması için yurt dışına yazılan talimat cevabının beklenmesine karar vererek davayı, 20 Şubat 2024’e ertelendi 27 kişiye 293 ay 15 gün hapis cezası kampanyaya dayanışma amaçlı katılan 100 kişiden 50’sine soruşturma açıldı. Bu soruşturmalardan 11’i takipsizlikle sonuçlandı, 38 dosya davaya dönüştü. 38 nöbetçi yayın yönetmeni 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu’nun (TMK) 7/2 maddesi (Terör örgütü propagandası yapmak) ve 6/2 maddesini (Terör örgütlerinin bildiri veya açıklamalarını basma veya yayınlamak) ihlalden hâkim karşısına çıktı. Deniz Türkali hakkındaki dava, soruşturma süresinin zamanaşımına uğramasından ötürü düştü.
Nöbetçi genel yayın yönetmenlerine ilişkin süren davalarda bugüne dek, 27 kişiye toplam 293 ay 15 gün hapis cezası verildi. Nöbetçi yayın yönetmenlerinden Murat Çelikkan, Ayşe Düzkan, Ragıp Duran ve Celalettin Can’a verilen hapis cezalarında Hükmün Açıklanmasının Ertelemesi (HAGB) uygulanmadı. Nöbetçi yayın yönetmenlerinden, 78’liler Girişimi Sözcüsü Celalettin Can, 31 Ağustos 2023'te cezası ertelenmeyerek cezaevine girdi. Can, ilerleyen yaşına bağlı sağlık sorunlarını gösteren raporlara, İnfaz Kanunu’nda yapılan değişikliklere rağmen sadece 1 yıl 3 aylık hapis cezası nedeniyle Silivri Cezaevi’ne kondu. Can, 19 Aralık 2023’te tahliye edildi. Cezası ertelenmeyen nöbetçi genel yayın yönetmenlerinden Murat Çelikkan, 14 Ağustos 2017’de Kırklareli Cezaevi’ne girdi, 14 Ekim 2017’de açık cezaevine alındı, 21 Ekim 2017’de tahliye edildi. Ayşe Düzkan ise, İstinaf Mahkemesi’nin 1 yıl 6 aylık hapis cezasını onamasının ardından cezasının infazı için 29 Ocak 2019’da teslim olarak Bakırköy Kadın Cezaevi’ne konuldu. Yaklaşık 4 buçuk aylık tutukluluğunun ardından 12 Haziran 2019’da tahliye edildi.
Nöbetçi Genel Yayın Yönetmenleri Can Dündar, Said Sefa ve Veysi Altay hakkında açılan davalar ise İstanbul 22. Ağır Ceza Mahkemesi’nde sürüyor.
Bu arada, dayanışma kampanyası kapsamında açılan 38 davanın hepsinde gazetenin Sorumlu Yazıişleri Müdürü İnan Kızılkaya da sanık olarak yargılandı. Kızılkaya’nın dosyaları daha sonra İstanbul 23. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülen Özgür Gündem Ana Davası ile birleştirildi.
Takipsizlik kararı verilenler: İhsan Eliaçık, Melda Onur, Sabahat Tuncel, Ahmet Abakay, Eşber Yağmurdereli, Hasip Kaplan, Işın Eliçin, Kemal Can, Mustafa Sönmez, Uğur Karadaş, Nurcan Baysal.
Beraat kararı verilenler: Erol Önderoğlu (istinafta bozuldu), Şebnem Korur Fincancı (istinafta bozuldu), Ahmet Nesin (istinafta bozuldu), Hasan Hayri Şanlı, Nevin Erdemir, Hüseyin Tahmaz ve Hakkı Boltan.
Haklarında dava açılanlar: A. Kumru Başer, Ahmet Nesin, Ayşe Batumlu, Ayşe Düzkan, Beyza Üstün, Can Dündar, Celal Başlangıç, Celalettin Can, Cengiz Baysoy, Çilem Küçükkeleş, Derya Okatan, Dicle Anter, Erol Önderoğlu, Ertuğrul Mavioğlu, Faruk Balıkçı, Faruk Eren, Fehim Işık, Hüseyin Tahmaz, Hakkı Boltan, Hasan Cemal, Hasan Hayri Şanlı, İ. Aydın, İbrahim Bodur, İhsan Çaralan, Jülide Kural, Murat Çelikkan, Murat Uyurkulak, Nadire Mater, Necmiye Alpay, Nevin Erdemir, Öncü Akgül, Ragıp Duran, Said Sefa, Şanar Yurdatapan, Şebnem Korur Fincancı, Tuğrul Eryılmaz, Veysi Altay ve Yıldırım Türker.
